بخش _ 3.1
مستند قانونی تشکیل: ماده ۲۴۴ “قانون مالیاتهای مستقیم” مصوب ۱۳۶۶ با اصلاحات بعدی هیأت حل اختلاف مالیاتی را مرجع رسیدگی به کلیه اختلافهای مالیاتی میداند به جز در مواردی که ضمن مقررات قانون مذکور، مرجع دیگری پیش بینی شده باشد. احکام قانونی راجع به هیات های حل اختلاف مالیاتی در مواد ۲۴۴ تا ۲۵۱ “قانون مالیاتهای مستقیم” با اصلاحات بعدی بیان شده است.
جایگاه سازمانی: به موجب تبصره ۲ ماده مذکور، اداره امور هیأتهای حل اختلاف مالیاتی و مسئولیت تشکیل جلسات هیأتها به عهده سازمان امور مالیاتی کشور است و حق الزحمه اعضای هیات های حل اختلاف بر اساس آیین نامه ای که بنا به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می رسد، از محل اعتباری که به همین منظور در بودجه سازمان امور مالیاتی پیش بینی می شود قابل پرداخت است.
صلاحیت: هیات های حل اختلاف مالیاتی به کلیه اختلاف های مالیاتی جز در مواردی که ضمن مقررات “قانون مالیاتهای مستقیم” مرجع دیگری پیش بینی شده باشد، رسیدگی می کند. از جمله موضوعات داخل در صلاحیت هیأت حل اختلاف مالیاتی به موجب “قانون مالیاتهای مستقیم” می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– در صورتی که پس از قطعیت مالیات، اسناد و مدارک تازه ای مربوط به بدهی متوفی یا عدم تعلق دارایی به وی ارائه شود و در محاسبه مالیات مؤثر باشد، پرونده امر جهت صدور رأی مقتضی به هیات حل اختلاف مالیاتی ارسال و طبق رأی هیأت اقدام خواهد شد. (ماده ۳۷ قانون مالیاتهای مستقیم)
– در مورد مالیاتهای مستقیم در صورتی که شکایت حاکی از این باشد که وصول مالیات قبل از قطعیت، به موقع اجرا گذارده
شده است، مرجع رسیدگی هیات حل اختلاف مالیاتی است. (تبصره ۱ ماده ۲۱۶)
– در مورد مالیتهای غیر مستقیم هر گاه شکایت اجرایی از این جهت باشد که مطالبه مالیات قانونی نیست مرجع رسیدگی به این شکایت هیأت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود و رای هیات مزبور در این باره قطعی و لازم الاجراست. (تبصره ۲ ماده 216)
– در صورتی که در خواست استرداد از طرف مؤدی به عمل آمده باشد و اداره امور مالیاتی آن را وارد نداند مودی می تواند ظرف سی روز از تاریخ اعلام نظر اداره یادشده از هیات حل اختلاف مالیاتی درخواست رسیدگی کند. (ماده ۲۴۳)
ترکیب و نحوه انتخاب اعضاء:هر هیأت حل اختلاف مالیاتی از سه نفر به شرح زیر تشکیل خواهد شد:
1. یک نفر نماینده سازمان امور مالیاتی کشور: نمایندگان سازمان امور مالیاتی کشور عضو هیات از بین کارمندان سازمان مذکور که دارای حداقل ده سال سابقه خدمت بوده و لااقل 6 سال آن را در امور مالیاتی اشتعال داشته و در امر مالیاتی بصیر و مطلع باشند انتخاب می شوند.
2. یک نفر قاضی اعم از شاغل یا بازنشسته: در صورتی که قاضی بازنشسته واجد شرایطی در شهرستان ها یا مراکز استانها وجود نداشته باشد، بنا به درخواست سازمان امور مالیاتی کشور، رئیس قوه قصاییه یک نفر فاضي شاغل را برای عضویت هیات معرفی خواهد نمود.
3. یک نفر نماینده از اتاق بازرگانی و صنایع و معادن یا اتاق تعاون یا جامعه حسابداران رسمی یا مجامع حرفه ای یا تشکل های صنفی یا شورای اسلامی شهر به انتخاب مودی. در صورتی که برگ تشخیص مالیات ابلاغ قانونی شده باشد و یا همزمان با تسلیم اعتراض به برگ تشخیص در مهلت قانونی مودی انتخاب خود را اعلام ننماید، سازمان امور مالیاتی با توجه به نوع فعالیت مودی یا موضوع مالیات مورد رسیدگی از بین نمایندگان مزبور یک نفر را انتخاب می کند. نمایندگان عضو هیاتهای حل اختلاف مالباتی نباید قبلا نسبت به موضوع مطروحه اظهار نظر داشته یا رای داده باشند.
فرایند رسیدگی: وقت رسیدگی هیات حل اختلاف مالیاتی در مورد هر پرونده، جهت حضور مؤدی با نماینده مؤدی و نیز اعزام نماینده اداره امور مالیاتی باید به آن ها ابلاغ شود. فاصله تاریخ ابلاغ و روز تشکیل جلسه هیات نباید کمتر از ده روز باشد مگر به درخواست مودي و موافقت واحد مربوط. عدم حضور مؤدی با نماینده مؤدی و نیز نماینده اداره امور مالیاتی مربوط مانع از رسیدگی هیات و صدور رای نخواهد بود. جلسات هیأتهای حل اختلاف مالیاتی با حضور سه نفر رسمی است و رای هیاتهای مزبور با رای اکثریت آرا قطعي و لازم الاجرا است، ولی نظر اقلیت باید در متن رای قید شود.
آرای هیأتهای حل اختلاف مالیاتی بدوی قطعی و لازم الاجرا است. مگر این که ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ رای بر اساس ماده (۲۰۳) “قانون مالیاتهای مستقیم” و تبصره های آن به مؤدی، از طرف ماموران مالیاتی مربوط یا مؤدیان مورد اعتراض کتبی قرار گیرد که در این صورت پرونده جهت رسیدگی به هیات حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر احاله خواهد شد. رای هیات حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر، قطعی و لازم الاجرا می باشد. مؤدی مالیاتی مکلف است مقدار مالیات مورد قبول را پرداخت و نسبت به مازاد بر آن اعتراض خود را در مدت مقرر تسلیم کند. در صورتی که رأی صادره هيات بدوی از سوی یکی از طرفین مورد اعتراض تجدیدنظرخواهی قرار گرفته باشد، در مرحله تجدیدنظر فقط به ادعای آن طرف رسیدگی و رای صادر خواهد شد. آرای قطعی هیات های حل اختلاف مالیاتی، به استثنای مواردی که رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی با عدم اعتراض مودی یا مأمور مالیاتی مربوط قطعیت می یابد، برابر مقررات ماده (۲۵۱) “قانون مالیاتهای مستقیم”، قابل شکایت و رسیدگی در شورای عالی مالیاتی خواهد بود.
در مواردی که شکایت مؤدیان مالیاتی از آرای هیات های بدوی از طرف هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر رد شود و همچنین شکایت از آرای هیات های تجدیدنظر از طرف شعب شورای عالی مالیاتی مردود اعلام شود، برای هر مرحله معادل یک درصد (1%) تفاوت مالیات موضوع رای مورد شکایت و مالیات ابرازی مودی در اظهارنامه تسلیمی، هزینه رسیدگی تعلق می گیرد که مؤدی مکلف به پرداخت آن خواهد بود.
رای هیات حل اختلاف مالیاتی باید متضمن اظهار نظر موجه و مدلل نسبت به اعتراض مؤدی بوده و در صورت اتخاذ تصمیم به تعديل درآمد مشمول مالیات، جهات و دلایل آن توسط هیات در متن رای قید شود. هیأتهای حل اختلاف مالیاتی مکلفند ماخذ مورد محاسبات مالیات را در متن رأی قید کرده و در صورتی که در محاسبه اشتباهی کرده باشند، با درخواست مودی یا اداره امور مالیاتی مربوط، به موضوع رسیدگی و رای را اصلاح کنند. در مواردی که هیات حل اختلاف مالیاتی برگ تشخیص مالیات را رد کند و یا این که تشخبص اداره امور مالیاتی را تعدیل کند، مکلف است نسخه ای از رأی خود را به انضمام رونوشت برگ تشخیص مالیات، جهت رسیدگی نزد دادستان انتظامی مالیاتی ارسال کند تا در صورت احراز تخلف نسبت به تعقیب متخلف اقدام نماید. مودي یا اداره امور مالیاتی میتوانند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ رای قطعی هیات حل اختلاف مالیاتی، به استناد عدم رعایت قوانین و مقررات موضوعه یا نقص رسیدگی، با اعلام دلايل کافی، به شورای عالی مالیاتی شکایت کرده و نقض رای و تجدید رسیدگی را درخواست کنند.
در موقع طرح پرونده، در هیات حل اختلاف مالیاتی نماینده اداره امور مالیاتی باید در جلسات مقرر هیات شرکت کند و برای توجیه مندرجات برگ تشخیص، دلایل کافی اقامه کند و توضیحات لازم را ارائه دهد